مسألة 1:« إذا شكَّ في كون شيء من الباطن أو الظاهر يحكم ببقائه على النجاسة بعد زوال العين على الوجه الأول من الوجهين ، ويبني على طهارته على الوجه الثاني ؛ لأنَّ الشكَّ عليه يرجع إلى الشكَّ في أصل التنجس ».[1]
صاحب عروه قدس الله نفسه الشّريف مىفرمايد اگر شك شد كه آيا آن موضعى كه اصابه النّجس او از بواطن است كه زوال العين مطهّر بوده باشد يا اصلاً نجس نبوده باشد بنا بر قول آخر، يا از ظواهر است كه نجس مىشود و ازاله نجاست او بالغسل است كه بايد شسته بشود تا پاك بشود، ايشان مىفرمايد: بنا بر تنجّس البواطن كه وجه اوّل است در ما نحن فيه وقتى كه مكلّف شك كرد موضع الاصابة از ظاهر است يا از باطن، بنا بر اينكه بواطن متنجّس مىشود به مجرّد ازالة العين حكم به طهارت نمىشود، بلكه بايد بشورد آن موضع را، و امّا بنا بر اينكه اگر گفتيم بواطن اصلاً تنجّس پيدا نمىكنند كما اخترنا، بناءً بر او در ما نحن فيه بعد ازالة العين چيزى لازم نيست، لانّ الشّك فى اصل التّنجس شك در اين است كه آيا موضعى كه اصابه النّجس آن موضع اصلاً نجس شده است يا نشده است، بواطن باشد نجس نمىشود ظواهر باشد نجس مىشود، عين كه نجس است، عين را وقتى كه برداشتيم شك داريم كه موضع العين نجس شده است يا نه، كلّ شىءٍ طاهر مىگويد كه نه نجس نشده است، اين حرفى است كه ايشان فرموده است.
و امّا تفصيل الكلام فى المقام، يك حكمى را فعلاً شما از ما از اصول مسلّمه قبول كنيد و اجمالاً هم به دليلش اشاره مىكنم و بحثش فى باب الصّلاة است. اين نجاستى كه ما مىگوييم مانع از صلاة است در بدن و در ثوب، نجاست ظاهر بدن مانع است، ولو ما ملتزم بشويم كه بواطن نجس مىشوند و مطهر در آنها مزيل عين است ولی با باطن نجس انسان نماز بخواند، نمازش صحيح است. خودش منصوص بود يعنى يكى از روايات بود، مثل آن شخصى كه نماز مىخواند و در اثناء صلاة انگشتش را در بينىاش كرد و دمى خارج شد، امام علیه السلام فرمود ان كان يابساً دم اگر يابس باشد كه دستش را نجس نكند. اگر دم يابس بوده باشد، او را الغاء مىكند و نمازش را مىخواند. نمازش اشكالى ندارد. با فرض اين كه سائل فرض كرد باطن هنوز عينش زايل نشده است. عين دم هست در بينى، بناءً على تنجّس البواطن باطن نجس است. مع ذلك امام فرمود نمازش را بخواند، اين و غير اين، آن نجاستى كه مانع از صلاة است او نجاست ظاهر البدن است و هكذا نجاست ثوب است كه يتمّ فيه الصّلاة، و امّا غير ذلك كه بواطن باشد ولو ملتزم بشويم به تنجّس آنها در باب صلاة مانعيتى ندارند. فقط تنجّس بواطن اثرش اين است اگر ملتزم شديم كه بواطن به نجاست خارجيه نجس مىشوند، انسان فرض كنيد طعام نجس را خورد كه هنوز طعام نجس در حلقش هست ولو بعضش و بقايایش، دستش را كه پاك بود در دهانش كرد از لعاب دم دهان خورده است به او، وقتى كه انگشت آلوده به لعاب بيرون آمد انگشت نجس مىشود، اثرش اين است، و امّا اگر گفتيم بواطن متنجّس نمىشود اگر دستش را در دهان كرد ولو آلوده هم بيرون بيايد نه، دستش پاك است اشكالى ندارد، چون كه بواطن نجس نمىشود، هذا در نجاست خارجى.
و امّا در نجاست داخلى هم الكلام، الكلام ولو ما گفتيم اصلاً نجاست داخلى دليلى بر نجاستش نيست، كسى ملتزم شد كه نه، خون از بيخ دندان كه خارج مىشود مادامى كه آن خون در فضاى حلق است خون است و نجس است، و خودش باطن را هم نجس مىكند، يعنى آن ريق را هم نجس مىكند، در اين صورت اگر دستش را زد به آن ريق و آلوده در آمد دستش، او نجس مىشود، اثرش تنجّس است فقط، تنجّس بواطن اثرش تنجيس الاشياء است، اشياء چه ظاهر البدن باشد مثل سر انگشت يا ثوب باشد يا چيز ديگر باشد، نجاسة البواطن اثرش فقط تنجيس است، مانعيّت از صلاة ندارد نجاست باطن، وقتى كه انگشت نجس شد، انگشت كه نجس است ظاهر البدن است با اين نمىشود نماز خواند، انگشت را بايد آب كشيد، حتّى گفتيم كه حرمت الاكل او مال نجاست نيست، دم را خوردن حرام است، چه طاهر بوده باشد آن دم چه نجس بوده باشد كما ذكرنا، بله اگر فرض بفرماييد گفتيم آن دم ريق را نجس مىكند و خودش هم نجس است، نه خودش را و نه ريقش را نمىشود بلع كرد، چون كه نجس هستند و اكل نجس حرام است، اين را شما از اصول مسلّمه از ما قبول كنيد كه مانعيت در باب صلاة ندارد نجاست بواطن.
روى آن فرض در ما نحن فيه فرض مىكنيم مسأله را كه شك مىكنيم كه آيا آن موضعى كه اصابه النّجس، او از بواطن است كه به ازاله عين پاك مىشود يعنى ديگر بعد از ازاله عين شيئى با او ملاقات كرد رطباً نجس نمىشود، يا اينكه از ظواهر است يعنى اينكه هم مانعيّت از صلاة دارد و هم شيئى با او ملاقات كرد رطباً ولو ازاله عين هم شده باشد نجس است، بايد بشوري تا پاك بشود، مطهّرش غسل است، فقط مشكوك ما اين جهت است.
عرض مىكنم اين شك دو قسم است، تارةً شبهه، شبهه مفهومى است، يعنى ما مىدانيم چيزى كه ظاهر است نجس مىشود و مطهّرش هم فقط غسل است، در حكم شك نداريم، ظاهر اينجور است، و آنى كه باطن است او يا اصلاً نجس نمىشود يا اگر نجس بشود به ازاله عين پاك مىشود، ما در اين معنا شك نداريم، در خارج هم شك نداريم، انسان به آن موضع نافش گودى نافش نگاه كرد و ديد بر اينكه آن موضع نافى كه هست خيلى گود است، اتّفاقاً انگشتش هم نجس بود آنجا هم عرق داشت اين انگشتش را برد تو، خوشش آمد، خوب وقتى كه اينجور شد خوب شك مىكند كه اين نجس شد يا نشد، چون كه رطوبت هست، نمىداند اين موضع ناف آن گودى از بواطن است كه لا يتنجّس، اين دست را كه نجس بود مثل اينكه برد به حلقش مثلاً نجس نمىشود، يا اينكه فرض بفرماييد نه اين از بواطن نيست، اين ظواهر حساب مىشود شرعاً، دستش را كه برده آنجا را نجس كرده است، نجس است و نمىشود نماز خواند، بدن نجس شده است، چون كه ظاهر است، شك در خارج ندارد كه در خارج چه شده است و چه كرده است و كجا اصابت كرده است نجس، در اين شكّى ندارد، در حكم شرعى هم شكّى ندارد، منشأ شك در خود عنوان ظاهر و باطن است، كه آيا باطن معنايش وسيع است حتّى اين گودى را هم شامل مىشود گودى ناف را يا اينكه نه گودى ناف را شامل نمىشود، اين شك از ناحيه شبهه مفهومى مىگويند، شبهه مفهومى داخل شبهه حكميه است، ولكن منشأ شك در حكم شك در مفهوم عنوان است كه عنوان الظاهر و عنوان الباطن سعه دارند يا مضیّق هستند، اگر شك از ناحيه مفهوم عنوان ظاهر و باطن شد، فرقى نمىكند، بايد آن موضع ناف را بشورد، چه بگوييم كه بواطن متنجّس مىشوند و زوال العين مطهّر است، چه بگوييم متنجّس نمىشوند، بايد آن موضع ناف را بشورد، چرا؟ براى اينكه موثقه عمّار [2]كه وارد شده بود فى ماء المتنجّس، آنجا امام علیه السلام فرمود و يغسل كلّ ما اصابه ذلك الماء، هر چيزى كه اين آب متنجّس به او خورده است بايد بشورد، اين ارشاد بود كه مطهّر غسل است، و از اين تعّين الغسل كه غسل متعيّن است در مطهّريت كشف كرديم كه پس نجس هم شده است، چون كه نجس شده است كه مىگويد بشور ديگر، پس اين تنجّس و وجوب الغسل را اين موثقه اثبات كرد در اصابت نجاست خارجيه كه ماء متنجّس است به كلّ شىءٍ كه از آن اشياء هم بواطن بود، بواطن را هم مىگرفت، بعد ما دليلى پيدا كرديم بر اينكه بواطنى كه هست لا تتنجّس كم اخترنا او انّها لا تغسل كم اختاروا، اين مخصّص است، مخصّص ما منفصل است و من حيث العنوان مجمل است، چون كه نمىدانيم اين كه مىگويد البواطن لا يغسل اين البواطن مراد چيست، آیا معناى وسيعى است كه حتّى شامل مىشود اين گودى موضع ناف را يا اين را شامل نمىشود، شك در مفهوم است، اين را مىدانيد هر وقتى كه مخصّص مجمل شد من حيث الاقل و الاكثر اكتفاء مىشود در آن مقدار متيقّن كه حجّت است تخصيص مىزند عام را يا مقيّد مطلق را تقييد مىكند، در غير او تمسّك مىشود به عموم عام يا به اطلاق المطلق، چون كه شمول اينكه البواطن لا يغسل يا لا يتنجّس شمولش بر موضع ناف محرز نيست مىگوييم بله، آن داخل الحلق و داخل الانف آنها لا يغسل و لا تتنجّس، يا تتنجّس ازاله عين كافى است، تخصيص خورده است، و امّا نسبت به آن نافى كه هست آن موضع النّاف ما نمىدانيم تخصيصى وارد شده است يا نه، و يغسل كلّ ما اصابه ذلك الماء می گوید بايد بشورد او را، وقتى كه تمسّك به اين عموم كرديم اثبات مىشود تنجّس و اينكه مطهّرش غسل است، ازاله عين كافى نيست باید غسل بشود، بدان جهت ملتزم مىشويم در جايى كه شك بشود شيئى از بواطن است يا از ظواهر، او بايد معامله ظاهر بشود با او در جايى كه شبهه شبهه مفهومى بشود بلافرقٍ بين القول بتنجّس البواطن او بعدم تنجّس البواطن.
بدان جهت است ببينيد بعضىها به عروه تعليقه زدهاند اين كه مرحوم سيّد مىگويد كه اذا شكّ آن موضع اصابه از بواطن است يا نه بايد شسته بشود على الوجه الاوّل، گفتهاند هذا اذا كانت الشبهة موضوعية، چون كه شبهه مفهومى بشود فرقى نمىكند بين الوجهين، تمسّك به عموم و مطلق مىشود و حكم مىشود بايد شسته بشود. درست توجه كنيد. اين را هم بگوييم اطراف مسأله را مطّلع بشويد. اينكه ما در شبهه مفهوميه گفتيم بايد شسته بشود، در صورتى كه آن مشكوك و نجسى كه به او اصابت كرده است مثل ما ذكرنا باشد يعنى نجاست خارجيه بشود، دست نجس است يا خون از خارج يا آب نجس از خارج به آن موضع ناف رسيده است، آنجا ما ملتزم شديم به تنجّس و اینکه بايد شسته بشود، و امّا كسى پيراهنش را عوض مىكرد، آن موضع نافش آن بچّگىاش يادش افتاد نگاه كرد ديد كه يك خونى از خود آن ناف خارج شده است و آن گودى ناف آن خون آنجا است، نمىداند اين از ظواهر است كه بايد بشورد تا پاك بشود و نماز بخواند، يا اينكه اين از بواطن است بگذار همين جور بماند با خونش هم بماند، چون كه گفتيم مانع صلاة كه نيست، يا مىخواهد پاك بشود كه يك وقتى كه عرق كرد دستش را زد آنجا دستش نجس نشود، آن خونش را فرض كنيد ازاله كرد مثلاً با كاغذ دستمالى آن خون را برداشت كه به ظاهر هم نخورد آن خون، الان شك مىكند كه آيا اين موضع پاك است يا نه، اينجا جاى تمسّك به عموم نيست، اين جا تمسّك مىكند به كلّ شىءٍ طاهر حتّى تعلم انّه قذر چون كه عموم موثقه عمّار در اصابت نجاست خارجيه بود، در اصابه نجاست خارجيه است كه تمسّك مىشود به آن عموم و حكم مىشود بر اين كه غسل لازم است، و الاّ اگر نجاست نجاست داخلى بشود عمومى كه نداريم ما، نمىدانيم نجس شده است يا نه، شارع گفته است بر اينكه غسل ظاهر لازم است نمىدانم اين لازم است يا نه اصل اين است كه در ما نحن فيه اصلاً اين نجس نشده است.
و امّا در جايى كه شبهه شبهه موضوعى بوده باشد، خيلى اتّفاق مىافتد كم هم نيست، يك وقتى اين است كه مىبينيد که مادرى بچّهاش را گرفته است كه آن بچه بول كند، بچّه هم بچّه شيطانى است كه هِى حركت مىكند اين ور و آن ور، قطره بولى برخواست از بول بچه و خورد به مادر، مادر مىداند كه خورد به او، امّا نمىداند اين قطره بول به داخل چشمش خورد كه داخل چشم از بواطن است، يا اينكه نه به اطراف آن چشم خورد كه نجس كرده است اطراف چشم يعنى طرف خارج كه عبارت از ظواهر است كه بايد شسته بشود، نماز بخواند مانع است، نمىداند اين را، شبهه شبهه موضوعى است، مىداند ديگر ملتفت نشد، اين قدر ديد كه خورد برايش، ديگر دقّت نكرد نفهميد كه اين داخل عين خورد يا خارج عين خورد، افرض، فرض كنيد آن جا يك كاغذ دستمالى هم بود كه آن را كند و آن رطوبت را برداشت هر جا بود رفت و عين زايل شد، الان شك مىكند بر اينكه آيا آن تنجّسى كه حاصل شد بنا بر اينكه بواطن تنجّس پيدا مىكنند بنا بر آن مسلك مىداند كه موضعى از صورتش نجس شد لا محاله به اصابه اين قطره بول، يقيناً اين نجس شد، احتمال مىدهد كه آن نجاستى كه حاصل شده بود براى صورتش، آن نجاست از بين رفت، چون كه خورده بود به داخل العين، عين نجس را هم كه برداشتيم عین پاك مىشود، چون كه زوال العين مطهّر است، يا اينكه نه خورده است به آن طرف كه به برداشتن زوال العين پاك نمىشود و در نجاستش باقى است، اينجاست كه بعضىها فرمودهاند كه عبارت صاحب العروه را هم بايد به همين معنا شايد حمل كرد، چون كه شك در اينكه شىء از بواطن است يا نه شبهه مفهوميه وظيفه مجتهد است، اين عروه معلوم نيست كه براى مجتهدين نوشته شده باشد فقط، اين مثل رساله عمليه بوده است اوّلش، بنائش در اوائل اينجور بوده است در باب طهارت و صلاة و اينها، بعد يك خورده استدلال اجمالى را هم وارد كرده است در بعضى مسائل، معلوم مىشود كه ديده كتاب خوبى مىشود و ديگران هم استفاده مىكنند مجتهدين، تعليل را هم ذكر كرده است، مثل در مسائل حجّ و غير ذلك، پس على هذا الاساس اين در ما نحن فيه استصحاب مىكند بقاء نجاست را على الوجه الاوّل، مىگويد يقيناً موضعى از وجه من آن موضع نجس شد، من هم مىدانم ملائكه هم مىدانند كه نجس شد، و لكن ملائكه مىداند كه آن نجس مرتفع شد يا نه، داخل چشم باشد مرتفع شده است، خارج چشم باشد مرتفع نشده است، و لكن من نمىدانم كه نجاست مرتفع شد يا نه، استصحاب مىكند بقاء آن موضع را در تنجّسش، اين بنا بر اينكه بواطن متنجّس بشود، و امّا اگر گفتيم اصلاً بواطن لا تتنجّس بواطن نجس نمىشوند، در ما نحن فيه وقتى كه با آن دستمال كاغذى عين قطره بول را برداشت يقيناً، در ما نحن فيه شك دارد كه اصلاً بدن من يعنى آن طرف العين كه ظاهر البدن است، باطن كه يقيناً نجس نشده است چون كه بواطن نجس نمىشوند، يقيناً داخل چشم مثل آب كرّ طاهر و مطهّر است كه عوامها مىگويند آب دهان كر است، معنايش همين است چون كه لا ينفعل، اينجا هم باطن عين هم همين جور است طاهر و مطهّر است و نجس نيست، از اوّل هم نجس نبود، چونكه بواطن لا تتنجّس، شك مىكند در آنى از آنات آن خارج العين نجس شده است، اصابه نجاست به او كرده باشد نجس شده است، شك در اصل تنجّس است، مىگويد، عصر اين است كه به خارج العين اصابت نجس نكرده است، اين وجه اين است كه تفصيل دادهاند در شبهه موضوعيه، بنا بر تنجّس البواطن مورد مورد استصحاب النّجاسة است، و امّا بنا بر قول به عدم التّنجس مورد استصحاب نيست بلكه مورد اصالة الطّهارة است، بلكه استصحاب عدم الاصابة لخارج العين است، چون كه استصحاب در داخل العين اثر ندارد يقيناً پاك است، استصحاب در خارج العين كه اصابه نجس نكرده است جارى است بلامعارض.
سؤال...؟ اثر ندارد علم اجمالى در داخل العين، يك خورده صبر كنيد، مثل اينكه پخته نشده است هنوز مطلب، چه جور پختنى كه خواهيم پخت انشاء الله.
عرض مىكنم بر اينكه بعضىها فرمودهاند بر اينكه لا فرق بين الصّورتين، بايد اين چشم را آب بكشد، چرا؟ اگر يادتان بوده باشد يك وقتى ما بحث كرديم شايد مكرّراً بحث كردهايم، يك بحثى ما بين فقهاء و اصوليين هست كه استصحاب در اعدام ازليه جارى است يا نه؟ يعنى شيئى تارةً حالت سابقهاش عدم محمولى و عدم وصفى است، مثل اينكه زيد سابقاً بود ولكن مجتهد نبود، چون كه انسان از شكم مادر كه مجتهد به دنيا نمىآيد، الان شك مىكنيم كه مجتهد شده است يا نه، استصحاب مىكنيم بر اينكه نه نشده است، سابقاً قطعاً اعلم نبود، نمىدانيم الان خيلى زحمت مىكشد اعلم شده است يا نشده است كه تعيّن تقليد از او لازم باشد، استصحاب مىگويد كه نه، نشده است، اين عدم عدم محمولى است، يعنى سابقاً موضوع موجود بود و اين محمول را نداشت، الان هم استصحاب مىكنيم عدم اين محمول را بر همين موضوع موجود، اين را مىگويند عدم محمولی، در مقابل اين عدم ازلى است و عدم ازلى اين است كه نه، يك وقتى انسان اينجور نبود آن وقتى كه خودش هم نبود، آن وقتى كه انسان هنوز به دنيا نيامده بود نطفهاش هم منعقد نشده بود سيّد نبود، قطعاً نبود ديگر، الان كه آمده است و نطفه منعقد شده است و از رحم آمده است بيرون شك مىكنيم كه سيّد است يا اينكه نه هاشمى نيست، مىبينيد محمول عدمش با وجود موضوع حالت سابقه ندارد، عدم محمول در صورت عدم موضوع بود، اينجا مىگويند كه استصحاب عدم هاشمى بودن را مىشود كرد يا نه، كه اگر هاشمى اثر داشته باشد كه برايش اين است كه دفع خمس جايز است، زكات بر او جايز نيست و مجزى نيست، و غير ذلك من الآثار، مىشود استصحاب عدم هاشمى را كرد يا نه، همان مثل معروف كه در مرأه قرشيه است بنا بر اينكه مرأه قرشيه تحیض الى ستّين سنه، اين مختصات مرأه قرشى است كه تا شصت سال تمام نشده است خونى ببيند با شرايط حيض حيض است، ولكن به خلاف غير قرشيه كه بعد از پنجاه سال بنا بر مشهور ديگر حيض نمىشود، آنجا استصحاب بكنيم كه اين مرأهاى كه بعد از پنجاه سال بر اينكه خون ديده است خودش نمىداند قرشى است يا نه، نسبش را خودش هم نمىداند، استصحاب بكنيد عدم قرشيتش را كه لازمهاش اين است كه حيض نيست دم تو، لازمه يعنى لازمه شرعى، حكمش اين است كه اين دم حيض نيست، مىشود استصحاب كرد يا نمىشود؟ جماعتى گفتهاند نمىشود كرد، كه منكر شدهاند اين استصحاب را، كه اين استصحاب در عدم ازلى جارى نيست، چرا؟ چون كه كى اين زن بود که هاشمى نبود كه الان هم بگوييم هاشمى نيست، آنى كه موضوع حكم است عدم محمولى است، يعنى زنى باشد و خون ببيند و هاشمى نباشد، كى اين زن بود و هاشمى نبود تا ما استصحابش را بكنيم، موضوع حكم عدم محمولى است، آنى كه حالت سابقه دارد آن عدم ازلى است، يعنى عدم محمول به عدم موضوع است، او موضوع حكم نيست، استصحاب او فايدهاى ندارد، او كه موضوع حكم نيست، آنى كه موضوع حكم است عدم محمولى است و اين عدم محمولى حالت سابقه ندارد، اقوی و امتن چيزى كه آنهايى كه منكر شدهاند استصحاب را در عدم ازلى همين يك كلمه است مرجع و خلاصهاش كه موضوعات احكام عدم محمولى است، و حالت سابقه وقتى كه عدم محمول به عدم موضوع شد، افرض آن عدم محمول به عدم موضوع الان هم باقى ماند -فرض محال كه محال نيست- باز اثر نداشت، به استصحاب بخواهيم او را ابقاء بكنيم او بقاء حقيقى داشت فرضاً اثرى نداشت، فكيف اينكه استصحاب بشود، اقواى دليلى كه اينها مىگويند همين است، كه عدم محمولى موضوع حكم است استصحاب عدم موضوعى عدم محمولى را اثبات نمىكند مثبت است، اين اقوی دليلشان است، و آنهايى كه اين حرف را نمىپسندند كه ما نپسنديديم قبل از ما هم نپسنديده بودند، اين است كه نه اين مثبت است و نه اشكال ديگرى دارد، هيچ اشكالى ندارد اين استصحاب، چرا؟ يك كلمه مىگويم چون كه بحث جايش جاى ديگر است، و آن اين است كه از مسلّمات است بين الكل كه عرض و عرضى در وجودش احتياج به موضوع دارد، در عدم احتياج به موضوع نيست، عرض كه قيامش به موضوع مىشود، عرضى كه بايد مضافٌ اليهش آن منشأش موجود بوده باشد، آن عرضى و عرض در وجودش محتاج به موضوع است، سواد در وجودش كه سواد به حمل الشّايع است او احتياج به معروض دارد، امّا سواد به حمل اوّلى كه معناى سواد است يا نبود سواد چون كه عدم شىء هم حملش حمل اوّلى است، حمل شايع فقط به حمل به وجود مىگويند، ارباب فلسفه مىدانند اين را، اگر شىء را هم به عدمش حمل بكنيم حمل، حمل شايع نيست، عرض در معدوم بودن احتياج به موضوع ندارد، عرض معدوم است به عدم موضوع، چون كه احتياج به موضوع ندارد كه، آن وقتى كه اين زن نبود نطفهاش هم منعقد نبود، دو شىء نبود، نه خود اين زن بود و نه قرشيتش، هيچ كدام نبود، دو تا نبودند، پس اين دو تا به همديگر مرتبط نيستند در حال عدم، معناى عدم محمولى اين است كه يكى از اين عدمها مبدّل به وجود بشود، يعنى آن عدم المرأه كه سابقاً نبود آن عدم المرأه مرأه بشود، كه مرأه بوده باشد به حمل شايع صناعى مرأه بشود و موجود بشود، و لكن آن عدم در عدمش باقى بماند و آن يكى موجود نشود، همان يكى زن است و لكن قرشيتش نيست، همان نيست اوّلى و ازلى، اين عدم محمول همين است، عدم محمولى چيزى نيست، قضيه معدوله با قضيه عدم محمولى فرق دارد، مرأه موجودهاى كه متّصف به عدم قرشيت است اين قضيه، قضيه معدوله است، قضيه معدوله بايد حالت سابقه داشته باشد تا استصحاب بشود، امّا قضيه سالبه محصّله كه از او تعبير به عدم محمولى مىكنيم سالبه محصّله هيچ ربطى ندارد، يكى از آن دو تا امر موجود بشود آن ديگرى موجود نشود، اين همين است، كه سلب بشود هذه المرأة ليست بقرشيه آن وقتى كه نبود لم تكن قرشيةً الان هم لم تکن، همان عدم باقى است چيز ديگرى نيست، موضوع حكم هم اثبات مىشود، بعد از اينكه بنا شد كه استصحاب در عدم ازلى جارى بشود و مثبت نيست چون كه عينيّت است.
سؤال...؟ عدم با عدم شىء آخر بود، دو تا شىء نبودند. در سابق دو تا نبودند. نه زن بود و نه قرشيتش بود، الان يكى از اينها موجود شده است زن شده است، احتمال مىدهم آن يكى در همان عدم باقى است، همين كه احتمال مىدهم استصحاب مىگويد كه اين زن آن وقتى كه نبود قرشى نبود، الان هم نيست، همان موضوع محرز شد، چون كه معدوله نيست موضوع حكم، موضوع حكم سالبه محصّله است، اين است كه سلب بشود آن يكى، بله الان هم مسلوب است، بدان جهت در ما نحن فيه سرّ اين كه مثبت نيست عينيت است، اگر اثنینيّت در كار بود مثبت بود، ما روشن كرديم كه اين عينيت است، عدم احتياج به موضوع نداشت، دو شىء معدوم بودند الان يكى موجود شده است، احتمال مىدهم آن عين آن عدم باقى بماند.
سؤال...؟ سر از مثبت در نيايد، پس از كجا در بيايد که جارى نشود، مثبت نشد، جارى مىشود ديگر.
سوال...؟ عرض مىكنم بر اينكه عرف هم اجراء مىكند، به عرف حالى بكنيد به خود آن عرف بگويى آن وقتى كه خيلى قد درازى مش جعفر، مش جعفر را ديده و مىگويد خيلى قد درازى، آن وقتى كه خودت دنيا نيامده بودى و هنوز نطفه بودى يا نطفه هم نبودى آن وقت هم قد دراز بودى؟ مىگويد كه نه، نبودم، آن وقت خودم هم نبودم قد درازىام هم نبود، الان خودم شدهام قد درازىام هم شده است، همينجور، آن هم شده است،اين هم شده است، ما اگر شك كرديم كه آن يكى شده است يا نه، استصحاب مىگويد نشده است، چيزى نيست كه عرف نفهمد، عرض مىكنم بر اينكه استصحابى كه هست در ما نحن فيه جارى است.
خوب وقتى كه اينجور شد، مطلب آشكار شد، نمىداند اين زن كه آيا آن قطره بول به داخل العين خورد يا به آن طرفش خورد، طرف العين، مىگويد يك موضعى بول به او اصابت كرد، من يقين دارم كه بول به يك موضعى اصابت كرد از وجه من يقيناً، يك وقتى آن موضع باطن نبود، آن وقتى كه من خودم هم نبودم وجهم هم نبود، صورتم هم نبود، آن باطن كه نبود ديگر، همان عدم ازلى، يك وقتى كه من نبودم، آن وقتى كه من خودم نبودم صورتم نبود اين موضع باطن هم نبود، الان شك مىكنم بر اينكه الان كه خودم موجود شدهام آن موضع باطن شده است يا در همان عدم باطنيت باقى است، چون كه خارج العين كه باطن نبود آن وقتى كه من نبودم خود خارج العين نبود باطنيتش هم نبود، الان كه خود آن خارج العين موجود شده است يعنى آن موضع موجود شده است موضع الاصابة باطنيتش نمىداند موجود شده است يا در همان عدم ازلى باقى است، استصحاب مىگويد كه نه آن موضع باطن نيست، اين استصحاب موضع مشكوك را داخل مىكند تحت العام، چون كه دليل ما اين بود و يغسل كلّ ما اصابه ذلك الماء، موضوع تنجّس و وجوب الغسل که مطهّرش غسل است هر شيئى هست كه به او نجاست خارجيه اصابت كند، از اين عنوان، عنوان بواطن خارج شده است كه عنوان وجودى است، نمىدانم اين موضع آن وقتى كه خودش هم نبود باطن هم نبود، الان كه اين موضع هست نمىدانم باطنيتش هست يا نيست، استصحاب مىگويد نيست، وقتى كه اينجور شد تنجّس و وجوب الغسل اثبات مىشود، نگوييد كه استصحاب مىكنيم كه آن موضع آن وقتى كه نبود ظاهر هم نبود الان هم ظاهر نيست، او اثر ندارد، ظاهر موضوع حكم نيست، در موثقه آنى كه موضوع هست كلّ شىءٍ است، ما يعنى به معناى شىء، كلّ شيئى كه اصابه النّجس يتنجّس و يغسل، از اين فقط عنوان بواطن خارج شده است، استصحاب هم مىگويد كه اين شىء باطن نيست، خوب شىء هست بالوجدان باطن نيست بالاصل فيغسل بايد شسته بشود، اين كه مىگوييد در باب عام و خاص است اگر گفت اكرم العلماء بعد گفت لا تكرم الفسّاق، عنوان فاسق مخصّص شد، شك كردى كه شخصى فاسق است يا نه استصحاب مىكنىید عدم فسق را، اين معارضه نمىشود به استصحاب عدم عدالت، چون كه عدالت موضوع حكم نيست، در ما نحن فيه هم همينجور است، در ما نحن فيه موضوع حكم شيئى است كه اصابه النّجس، به عنوان شىءٌ محكوم به تنجّس است، منتهى عنوان مخصّص يك قيدى داد ارباب الاصول كه مخصّص به عام يك قيد سلبى مىدهد، شيئى كه بواطن نباشد، عالمى كه فاسق نباشد، خوب استصحاب هم گفت كه اين شىء كه اصابه النّجس باطن نيست.
ما به موثقه عمّار [3]تمسّك مىكنيم، موثقه عمّار موضوعش اين است، تمام نشد، فردا ان شاء الله.